Er is geen CSS ondersteuning. Zonder CSS is alleen de onopgemaakte HTML zichtbaar.
complotarchiveliteraturesources
 photo: weeklyworldnews.com |
Definitie van complottheorie Van Dale:(waan)idee dat achter iets een complot schuilt. Wikipedia: Een complottheorie (of samenzweringstheorie) is een poging om een bepaalde gebeurtenis, ontwikkeling of toestand als het resultaat van een samenzwering te verklaren. Volgens zulke theorieën spannen immorele en voor niets terugdeinzende groepen heimelijk samen om hun kwalijke doelen te realiseren. In de volksmond is een complottheorie elke onconventionele theorie over verschijnselen of gebeurtenissen die naast onconventioneel ook ongefundeerd of irrationeel is. |
Van Dale zit er faliekant naast en Wikipedia heeft het ingekleurd waardoor het de objectiviteit ontbeert. Rob Nanninga beschrijft het begrip beter in het tijdschrift Skepsis:
Complottheorieën veronderstellen dat er groepen of organisaties bestaan die in het geheim samenspannen om kwalijke doelen te realiseren. De samenzweerders zijn immoreel en gaan vaak over lijken. Ze gebruiken onwettige middelen om meer macht te verkrijgen of er financieel beter van te worden. Hun plannen zouden stranden wanneer deze bekend werden. Daarom gebruiken ze allerlei methoden en strategieën om hun activiteiten verborgen te houden en ons een rad voor ogen te draaien.
Een bijzondere vorm is de collusie of samenspel waaronder men in de economie elke situatie verstaat waarin marktspelers hun gedrag op elkaar afstemmen zodat de gezamenlijke winst, maar ook de winst van elke deelnemer afzonderlijk, verhoogt ten opzichte van het evenwicht dat overeenstemt met perfecte mededinging. Een voorbeeld daarvan is een kartel. De NMa zou je dan ook een complot-organisatie mogen noemen. Op basis van vermoedens van samenzwering gaan zij op onderzoek. En dat is volledig gaccepteerd.
Tegenstanders, zeker de subjecten van de complottheorie, hebben de neiging de theorie te ridiculiseren. Begrijpelijk, want aan de kaak stelling ondermijnt de doelstelling van de immorele daad. Psychiatrisering is een veelgebruikte methode: complottheoretici zouden dom en gek zijn, waanbeelden hebben, aluminium-hoedjes dragen om hun hersenen te vrijwaren van stralen.
Bewijskracht
Een complottheorie is vaak gebaseerd op vermoedens zonder dat harde bewijzen op tafel kunnen worden gelegd. Maar maakt het gebrek aan bewijs daardoor een gepleegd feit minder waar? Dat hoeft natuurlijk niet. Niet aantoonbaar is niet synoniem aan niet waarschijnlijk. Corruptie is daarvan een duidelijk voorbeeld. Met geld onder de tafel of een niet traceerbaar telefoontje wordt bewijskracht bemoeilijkt. Ook weigering openheid van zaken te geven, zoals de Bilderberggroep pleegt te doen, belemmert de waarheidsvinding. Maar daarmee wordt het aan de kaak stellen daarvan niet automatisch een leugen. Anders zou de NMa immers geen bestaansrecbt hebben.
Verder heeft de mens een neiging tot zelfversterking. "O, wie süss ist es, seine eigene Üeberzeugung aus einem fremden Munde zu hören.", aldus Goethe. Mensen gaan op zoek naar bevestiging van hun eigen ideeën. TV-presentatoren zie je dit uitlokken door heftig ja te knikken, daarmee de spreker aan te moedigen en te stimuleren om door te gaan op de ingeslagen weg. Mensen sluiten zich aan bij groepen van gelijkgestemden. Er wordt gezocht naar patronen binnen chaos, of zoals Deren Brown in de 30e minuut van deze aflevering zegt: "In search for 'patterns in randomness' as a confirmation of ones belief".
Wetenschappelijk dogma
Ligt met deze groepsbevestiging de stelling vast? Nee. Wel binnen de groep gelijkgestemden, maar niet bij de tegenstanders. Heel herkenbaar is dit waar te nemen in de polarisatie binnen de politiek: links versus rechts. Zoals de stelling zegt: Over smaak valt niet te twisten, zo gaat dit ook op voor bepaalde opvattingen. Strikt genomen zou je Godsdienst en Kismet (ongeacht op welk geloof dit gericht is) een vorm van complottheorie kunnen noemen: De opvatting dat er grotere (onzichtbare) machten zijn die ons dagelijks leven beïnvloeden.
Vaak wordt bij bewijskracht terug gevallen op de moderne wetenschap met als kenmerk: objectieve reproduceerbaarheid en controleerbaarheid. Zoals de appel van Newton. Ongeacht wie de appel laat vallen of hoe vaak je het experiment herhaald, de appel valt altijd naar beneden en nooit omhoog. Dit fenomeen noemen we zwaartekracht. De Higgs-bosonen die daarvoor verantwoordelijk zijn heb ik nog nooit gezien, en zelfs bij CERN zijn ze nog niet 100% zeker. Desondanks neemt iedereen het begrip zwaartekracht voor waar aan.
Dat de aarde rond was en niet het middelpunt van het heelal was al een heel wat lastigere overtuiging. En het heeft tot de tijd van Columbus geduurd voordat onderkend werd dat de aarde niet plat was en je er niet af kon vallen. Er zijn vele van dit soort voorbeelden in de geschiedenis bekend. Wat te denken van het hart dat een kamer was waarin een vuurtje werd gestookt, waardoor het bloed warm werd, uitzette tot in de extremiteiten, daar weer afkoelde en kromp. De medici waren overtuigd van een eb-vloed-beweging die de polsslag veroorzaakte in plaats van een circulatie. En voor de ontdekking van de microscoop wisten we nog niets van bacteriëen en werden enge ziektes afgedaan als straffen van God. Als toen iemand gezegd zou hebben dat er onzichtbare beestjes in je lichaam zitten dan zou je voor gek worden uitgemaakt. Nog geen dertig jaar geleden hadden artsen de wildste theorieën over de maagzweer en wisten ze niet dat er een simpele bacterie voor verantwoordelijk was. Neurochirurgen oprereerden de maagzweer toen nog met hoog-selectieve-vagotomie, alsof de lobotomoe van enkele decennia daarvoor geen aanleiding had gegeven tot wat meer bescheidenheid in hun voor-God-spelen activiteiten.
Mensen die complot theoretici afdoen met waanbeelden (zoals van Dale), T.B.S. (zoals Peter R. de V.) demonstreren slechts hun eigen bekrompen denkwereldje. Niet iedere afwijkende theorie is automatisch een waanbeeld. Maar ook niet ieder vermoeden van een complot wijst op de waarheid. Aan een verhandeling over "de waarheid" durf ik me niet te wagen. Wel denk ik dat het fenomeen "waanbeeld" meer uitleg behoeft. Dat komt in een volgend artikel.
author: Ton | published: 01.01.2013 | updated: 01.01.2013 | comments: allowed