De term klokkenluider - in het Engels 'whistleblower' - verwijst naar personen die denken dat er iets verkeerds of gevaarlijks gebeurt, of gaat gebeuren, en die uit gemeenschapszin het initiatief nemen anderen over de situatie te vertellen. (bron: pagina 90)

Dit themanummer 1 (2,5 MB) beoogt een bijdrage te leveren aan de voortgaande discussie over de rol van klokkenluiders in de samenleving en de wijze waarop hun bescherming zou moeten worden geboden en beschrijft de volgende onderwerpen:

• 1. Algemene Klokkenluiderswet
• 2. Toevluchtsoord 'Het Huis'
• 3. Concurrent 'PubLeaks'
• 4. Adviespunt klokkenluiders
• 5. Interne meldsysteem integriteit
• 6. Motieven voor het melden van misstanden
• 7. Principes volgens de Raad van Europa
• 8. De bescherming van klokkenluiders

Op 28 juni 2013 was er aan de UvA (Universiteit van Amsterdam) een symposium 2 over een wetsvoorstel van o.a. SP-kamerlid Ronald van Raak. Deze wet heeft tot doel de voorwaarden voor het melden van maatschappelijke misstanden te verbeteren, door onderzoek naar misstanden mogelijk te maken en melders van misstanden beter te beschermen. Het Wetsvoorstel 3 Huis voor Klokkenluiders en de bijbehorende Memorie van toelichting 4. Minister Plasterk stuurde de adviezen door naar de Tweede Kamer 5 en bekijkt thans of het ook toepasbaar kan zijn in de private sector.

De Nederlandse pers (die zelf nauwelijks meer onderzoek doet) heeft een tegeninitiatief gelanceerd, genaamd PubLeaks 6, waarbij mensen "anoniem" kunnen lekken naar de pers. Nu is daar niets nieuws aan. De pers krijgt wel vaker meldingen of documenten binnen. Sterker nog, de moderne pers moet het juist hebben van de toegezonden persberichten, opdat ze die slechts hoeven te copy-pasten.

Vanuit een vol vertrouwen is het bovengestelde inderdaad een optie. Maar het probleem zit hem nu juist in het vertrouwen. Als dat vertrouwen in het systeem er was, dan zouden de bestaande procedures van meldingen van misstanden immers werken. En dat doen ze, in ieder geval in de beleving van de klokkenluider, nu juist niet!

Het advies van PubLeaks is iets wat u al helemaal niet moet opvolgen. Als iets onbetrouwbaar is, dan zijn het de media wel. En alle bewijzen vernietigen? Zoals het filmrolletje van Srebrenica? Niet doen hoor! Het geheel van adviezen komt op mij dan ook over als een vorm van Controlled Damage Control. Dubbel op, dus maximaal gecontroleerd. Obsessief Compulsief. De angst zit er klaarblijkelijk goed in.

Als u goed advies wilt hebben dan moet u eens kijken hoe de thans grootste professional, Edward Snowden, het heeft gedaan. U gaat persoonlijk op zoek naar een betrouwbare uitgever. En dat doet u niet door voorgekookte websites aan te vinken.

Maar het meest belangrijke advies is wel de tactiek die Edward Snowden heeft toegepast: gedoseerd vrijgeven. Het is belangrijk om wisselgeld over te houden voor uw onderhandelingspositie. En daarnaast is het effect aanmerkelijk groter. Onze overheid en parlement wordt gestuurd door de waan van de dag. Maar door marketingtechnieken als herhaling-herhaling-herhaling te gebruiken komt een boodschap veel beter over. Zelfs wereldmerken als Coca-Cola™, die iedereen kent, herhaalt haar boodschap dagelijks.

Verder is het goed om een adaptieve strategie te gebruiken. Eerst moet het publiek langzaam wennen aan de (vermeende) misstand. Zeker in zeer ernstige gevallen (zoals een volstrekt corrupte overheid) kan een shock-therapie juist het tegenovergestelde geven: Ongeloof en ontkenning. Bewaar het zwaarste bewijsmiddel dan ook voor het laatst, zodat ze, alle smoezen en leugens opgebruikt hebbende, er uiteindelijk niet meer om heen kunnen en wel moeten ingrijpen.

Succes! En ja, ook het HHC staat open voor (niet anonieme, maar wel bronbeschermde) meldingen, mits met bewijsstukken. Onderaan de pagina vindt u het (helaas niet NSA-afgeschermde) e-mailadres. Een slimmerik maakt eerst een 'old-school' afspraak om een USB-stick of CD te overhandigen.