De man die vijftien jaar het hoofd is geweest van de ANWB wil een nieuwe functie. En niet zomaar eentje. Een echte top-functie op het niveau van de president van de Hoge Raad, voorzitter van de Algemene Rekenkamer of de vice-president van de Raad van State. Zeg maar de super-baas van de Tweede Kamer.

Zo'n functie verlangt dat je gedrag loepzuiver behoort te zijn. Onbesproken is te veel gevraagd, maar onkreukbaar, integer, betrouwbaar, geloofwaardig, ervaren, onderricht, en andere sleutelwoorden behoren zeker wel in het profiel 1 van CANO (Commissie aanbeveling Nationale Ombudsman) te staan.

Guido is in opspraak geraakt 2 omdat hij zich schofferend heeft uitgelaten over de Marrokaanse bevolkingsgroep. Weliswaar zijn uitspraken en gedachten afhankelijk van interpretatie binnen de contekst. Misschien heeft hij al dan niet gelijk. Maar als het geen parodie is zoals de Turkse Melise commentaar geeft als de oer-Hollandse Greta 3 dan is dat niet alleen ongepast maar het getuigt ook van vooringenomenheid in zijn denkwijze tegen burgers.

Dat laatste (vooringenomenheid) mag dan weer wel, maar zou zich dan moeten richten vanuit een gezond wantrouwen juist tegen de overheid. Niet tegen (een deel van) de burgers. Los van geschiktheid zijn er kandidaten genoeg die de overheid wèl een koud hart toedragen, zoals journalist Micha Kat, politicus Geert Wilders of advocaat Stelling 4. Maar die passen niet binnen de profielschets, doch zeker niet binnen de selectie van ACNO. Zie je Piet-Hein Donner iemand voordragen wiens eerste taak zal zijn om de zelf niet geheel onbesproken vice-voorzitter van de Raad van State (alweer opnieuw) te laten aftreden?

Onze democratie heeft een grote constructiefout. De Trias Politica, zoals die 200 jaar geleden werd geïntroduceerd, werkt niet. De zogenaamde verkiezingen bieden het volk namelijk helemaal geen kans om invloed uit te oefenen op het bestuur van hun land. Althans niet doorslaggevend. Het is een schijn invloed. De instituten worden immers altijd vastgesteld aan de hand van de gevestigde orde. Onder het mom van stabiliteit en continuïteit mag de status quo niet teveel worden aangetast.

Dat op zich is al een schoffering van de burger. Alsof het volk zelf geen keuzes kan maken, maar die moet overlaten aan de gevestigde orde. Ze zeggen het vrijwel letterlijk: burgers zijn waanzinnig want zij volgen de waan van de dag. En dat is bedreigend. Want waar het volk genoegen moet nemen met ieder half jaar een ander baantje, willen de pluche-zitters garantie tot aan het einde der tijden. Of in ieder geval de komende zes jaar, zoals in het geval van de Ombudsman. En dat betekent ook dat, indien u een klacht heeft over de overheid en die nu niet wordt opgepakt, u de komende zes jaar daar ook niet al te veel van hoeft te verwachten.

Het is zeer zorgwekkend dat Donner, die ook al verantwoordelijk is voor de onjuiste aanstelling van Demmink twaalf jaar geleden, nu opnieuw mag bepalen op welke wijze de overheid "gecontroleerd" mag worden. Vervolgens doet hij een voordracht van één persoon en mag de Tweede Kamer daarover "stemmen". Het lijkt de stembusronde van Noord Korea wel, waar ook maar één kandidaat 5 wordt voorgedragen.

Geld, en daarmee gelegenheid tot omkoping, geeft macht. Wie betaalt bepaalt. Dat probleem is reeds aangekaart binnen de kwaliteit van rechtspraak 6. Maar het geldt nog meer voor het politieke bestuur. Kamerleden zien hun functie vaak als een opstapje naar een (toekomstige) ministerpost. In hun belevingswereld zijn het daarmee "hun bazen" die ze moeten controleren. En zoals er bij het Rolodex-onderzoek werd gesteld: "Dat gaan we dus niet doen."

Voor politieke dwarsliggers (lees: de mensen die hun taak serieus nemen) is er geen plaats binnen de partij-doctrine. Daarmee heeft het systeem een ingebouwde filter die ongewenste resultaten er buiten houdt en is de grondslag voor een semi-dictatoriale overheid geschapen. Alleen JA-knikkers worden toegelaten. Dat lijkt nu ook het geval te zijn met de voordracht van deze ene kandidaat. Een goede verzekering voor niet teveel gewroet. Dat we de telefoongesprekken en bonnetjes "kwijt zijn" wordt dan gewoon geaccepteerd.

Kritiek hebben is makkelijk. De beste stuurlui staan aan wal. Als ik het allemaal zo goed weet dan had ik zelf maar moeten solliciteren, nietwaar? Heb je dan een alternatief? Een voorstel ter discussie?

Ja, ik denk het wel. Onafhankelijkheid creëren doe je onder andere door financiële onafhankelijkheid te garanderen en door andere corrumperende invloeden als "status" en "macht" uit te sluiten. En dat doe je door de ultieme macht bij de Volksvertegenwoordigers neer te leggen. Niet het ministerschap, maar het parlementslidmaatschap (lees: echte volksvertegenwoordiger) moet de finale ambitie worden. De maximale status. Geen uitvoerder zoals een minister, maar een controleur met ervaring en kennis van binnenuit. Buitenstaanders die brutaal door ministers worden voorgelogen en afhankelijk worden gehouden van die ministers kunnen niet adekwaat controleren. Oud-ministers, die het systeem van binnenuit kennen, kunnen dat wel.

Van dit laatste is een typisch voorbeeld Fred Teeven. Nu hij vice-minister is is hij telefoongesprekken met Van Reij en bonnetjes over de witwas-deal van crimineel Cees Helman "kwijt". In de Tweede Kamer had hij nog een grote mond dat "als hij later groot en minister was" het wel eens eventjes zou aanpakken. Welnu, gooi het systeem om. Maak de Tweede Kamer de Eerste Kamer. Anders gezegd: laat het volk de leden van de Eerste Kamer kiezen, en deze niet door de inteelt zelf benoemen, zoals nu ook gebeurt met de "Voorzitters van Hoge Colleges van Staat". Dan wordt er eindelijk echt afgerekend op prestaties door de burger zelf.

En dat heeft zeker te gelden voor de persoon die de Nationale Ombudsman gaat worden. Deze persoon m/v dient als adagium de grondslag van onze grondwet te voeren en dat met alle mogelijke middelen (dat is een andere en aanvullende discussie over het mandaat dat hij/zij moet krijgen) te voeren:

De overheid mag niets, tenzij het iets moet.

De burger mag alles, tenzij het verboden is.