Vorige week mocht ik, op uitnodiging van de auteur van Filosoof in de Bajes, deelnemen aan een symposium met als titel "Dader en slachtoffer: een paar apart?" De filosoof/psycholoog Frans Geraedts 1 (onlangs bij L1-tv als Oekraïne deskundige 2) besprak daar het slachtofferperspectief.

Zijn boodschap is in al zijn eenvoud de meest ware: De gewone burger, mensen zoals jij en ik, willen alleen maar dat de overheid betrouwbaar en integer is. Mensen willen dat hun grond- en mensenrechten gerespecteerd worden. Zonder erkenning van het recht om mens te zijn worden zij anders gedegradeerd, gedehumaniseerd, tot rechteloze objecten.

Dit recht tot mens zijn is zo essentieel dat sommigen bereid zijn hun eigen positie en zelfs hun mensenleven in de waagschaal te stellen om dat recht op te eisen.

"Het is vreselijk moeilijk om van systematische corruptie af te komen, maar als je een groep mensen hebt die dat willen dan kun je stapjes zetten." Het gaat niet om het corrupte individuele poppetje, maar om het hele systeem. In de Oekraïne willen ze van het top-down presidentiële syteem af en komen tot een parlementair systeem, aldus Geraedts.

In Europa, maar zeker ook in Turkije, zien we het omgekeerde gebeuren. Daar bestaat (op papier) een bottom-up parlementair systeem maar tracht de top steeds meer macht naar zich toe te trekken 3. De EU wil richting Federatieve Staten met een president, en ook premier Erdoğan heeft grote ambities om president te worden en macht over te hevelen, c.q. te onttrekken aan de democratie.

Even de politiek buiten beschouwing latende, willen de gewone mensen voornamelijk menselijke gelijkwaardigheid. Een mis-daad is een daad, een actie of het weigeren te acteren, waarbij de pleger de rechten van het slachtoffer mis-kent. De moordenaar die het recht op leven van de ander afneemt, de dief die het eigendom van de ander toeëigent, de verkrachter die de lichamelijke zelfbeschikking bezoedelt.

Het gevoel van on-recht is het gebrek aan erkenning van jouw recht,
jouw als 'on-belang-rijk' ervaren positie tussen gelijkwaardige mensen.

Bij een diefstal bijvoorbeeld gaat het niet om de TV die is meegenomen. Die is eenvoudig te vervangen. Het gaat om de afname van het recht op een gevoel van veiligheid in je eigen huis. Niet de hoogte van de straf die de dader krijgt is belangrijk (die 1000 euro voor een nieuw toestel), maar het verkrijgen van de erkenning (door de dader, de maatschappij en ons collectieve rechtssysteem) dat de rechten van jou als slachtoffer gerespecteerd en (door de maatschappij) gegarandeerd moeten worden is bepalend.

Boosheid en onvrede ontstaat wanneer het (door de maatschappij gemandateerde) rechtssysteem faalt in het garanderen van de rechtsbescherming van de burger. Typische voorbeelden zijn Rishi Chandrikasing 4 wiens leven werd ontnomen en wat door de rechter werd geschoffeerd tot een "beroepsrisico" van een luie, incompetente agent. Of de zaken van de misbruikte jongentjes, zoals Manuel Shadwald 5, die simpelweg aan zijn lotsbestemming (de dood) wordt overgelaten omdat het justitiële apparaat niet functioneert. Of een Bart X. 6, slachtoffer van het Maasdam circuit.

Daarbij had het ANP de onbeschoftheid om "slachtoffer" tussen haakjes te zetten 7. Ik was woedend toen ik dat "journalistje" (een snotneus) het in Utrecht zag intypen. Kennelijk vinden ze de (levenslange) rechten van een kind ondergeschikt aan dat (ene orgasme minuutje) van corrupte ambtenaren. Dat soort MSM lui zijn door hun miskenning direct mede-verantwoordelijk voor het vele onrecht in deze wereld. Zij falen in hun taak als onafhankelijk toezichthouder.

Nu hebben we al sinds 1960 een heus Studiecentrum Rechtspleging (SSR), het eigen opleidingsinstituut van de Rechterlijke Organisatie (RO). En zoals alle overheidsslagers hun eigen vlees keuren doet ook dit instituut dat. Van de week presenteerden ze hun rapport "Vis à vis" 8.

Er is onderzoek gedaan naar de descriptieve en normatieve responsiviteitskloof. Met dergelijke kretologie zijn ze mijn begrip al kwijt geraakt, en ik ben toch niet de minst opgeleide burger.

De onderzoekers brachten het verschil in perceptie en verwachting in beeld na het voorleggen van negen stellingen aan een representatief aantal Nederlandse burgers (N=526) en aan een klein aantal strafrechters (N=24)

Over de respons van de rechters zeggen de onderzoekers: "Het aantal is strikt gesproken te klein om als basis te dienen voor generaliserende uitspraken over de gehele Nederlandse strafrechterspopulatie. In die zin zou men er over kunnen zwijgen. Bij gebrek aan mogelijkheden om een grotere steekproef te kunnen houden echter kunnen de onderzoeksresultaten toch zinnig zijn mits men zich bewust blijft dat het niet meer dan indicaties kunnen zijn voor de mening en positie van de rechters in ons land."

Een indicatie?

Dank je de koekoek. Op geen enkele wijze is dit representatief. En dan hebben we het nog niet eens over de gehanteerde zeven-punts eens/oneens schaal en het type vragen.

"Burgers willen geen rechter op schoot" luidt de conclusie. "Er is dus wel een kleine kloof tussen beide groepen, maar die veroorzaakt geen problemen omdat zowel de rechters als de burgers elkaar op dit punt goed blijken te kennen", aldus auctor intellectualis Albert Klijn. Welnu, zo gaan we er niet komen.

De volgende fout die er wordt gemaakt is dat er alleen naar strafzaken wordt gekeken. Alsof de burger daar iets over te zeggen heeft. Het OM misbruikt standaard haar "discretionaire bevoegdheid", een artikel 12 procedure wordt vrijwel standaard afgewezen. En van wat er dan nog over blijft zou de burger een mening mogen hebben?

Zolang De Rechtspraak met geen mogelijkheid kan uitleggen waarom vijf kilometer snelheidsovertreders met alle opsporingsbevoegdheden worden achtervolgd, inclusief deurwaarders, exorbitante verhogingen en zelfs gijzelingen en huisbezoek tijdens het WK 9 (diezelfde IRT groep), die ondertussen wel toestaat dat kinderen als Manuel Schadwald worden mishandeld, misbruikt en waarschijnlijk zelfs vermoord, zonder enig ingrijpen van politie en OM, is de kloof onoverbrugbaar. Alsof een mensenleven minder waard is dan 100 euro voor een parkeerboete.

En dan hebben we nog de nieuwe editie van het Magazine Rechtspraak 10 Niet alle rechters ervaren wraking hetzelfde, blijkt uit het verhaal. Waar de één het ervaart als een onverwachte en harde stomp in zijn maag, ziet de ander het als een beroepsrisico.

Rob Edens schrijft in zijn redactioneel commentaar hierover: "Als je integriteit zó in twijfel wordt getrokken, komt dat keihard aan. Een buschauffeur die achter het stuur weg moet omdat een passagier geen vertrouwen in hem heeft, een serveerster die wordt weggestuurd omdat een klant niet door haar wil worden bediend, een gemeenteambtenaar die zijn jas aan moet trekken omdat een burger niet van hem een nieuw paspoort wil krijgen. Raar? Ja, hoor ik u zeggen. Toch overkomt dit rechters."

Naar mijn opvatting begrijpt Rob er werkelijk helemaal niets van. In ieder geval gaat zijn vergelijking mank. Als de buschauffeur op een dusdanig onverantwoorde wijze rijdt dat je kan vermoeden dat je je einde tegemoet gaat dan wil je kunnen uitstappen. Dan neem je wel een trein, taxi of gaat desnoods te voet. Alles beter dan onherstelbare schade oplopen. Als een serveerster je onheus bejegend, het aangeboden menu onappettijtelijk is, of veel te laat geserveerd wordt heb je de vrije keus om op te stappen en naar een ander restaurant te gaan.

Bij de Rechtspraak gaat dat niet. Je kunt niet zelf je vervoermiddel, je chauffeur, je bestemming of de ticketprijs uitkiezen. Zodra je bent opgestapt en je vertrouwt het niet kun je alleen nog maar aan de noodrem trekken en hopen dat je niet in een vliegtuig zit. Want dat is het volgende probleem. Tegen een gerealiseerd minutentarief van € 3,16 wordt getracht de zaak er in een kwartiertje door te jassen. Bushaltes worden overgeslagen, routes worden omgelegd en snelheden worden overtreden. En daarbij heeft u geen idee wat uw eindbestemming zal worden.

Wat u wel kunt inschatten is uw kans op slagen van een wraking. Slechts 1 op de 30 zaken wordt gehonoreerd.

Dat is overigens aanzienlijk minder dan de klachten. Van de 1.794 klachten waren er in 2013 375 (21%) gegrond. Maar dat is achteraf gepraat. Ondertussen ligt de uitspraak er dan toch maar, en is daar verder niet veel meer aan te doen. Of u moet gokken op een gegronde herziening (7 gegrond van de 39 = 18%) bij de Hoge Raad 12.

Door het deel dat er een "stomp in de maag gevoel" van krijgt wordt bevestigd dat de wraking terecht was. Wanneer een rechter de wraking persoonlijk "voelt" is daarmee aangetoond dat hij/zij kennelijk een persoonlijk waardeoordeel heeft. Over de zaak, maar zeker ook over de eigen positie in de zaak. Een rechter die dat als een aanval ziet maakt zichzelf partij tussen de tegenstanders 13 in plaats van een neutrale scheidsrechter. De "eer" van de rechter lijkt daarmee belangrijker dan de onpartijdige uitkomst voor de partijen. Alsof het belang van de rechter zwaarder weegt is dit opnieuw een miskenning van rechten en een bevestiging van het kastensysteem.