Iedereen, ook evidente misdadigers, hebben het recht om voor de rechter te verschijnen en daarbij ondersteuning te krijgen van een advocaat en zonodig een tolk. In artikel 6 van het EVRM 1 (Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens) is dat bepaald.

Wat verder van belang is is de onschuldpresumptie, wat wil zeggen dat iedereen onschuldig is totdat het tegendeel is bewezen. In de huidige maatschappij waarin burgers geïndoctrineerd worden door manipulerende en opruiende media (zoals de Telegraaf) wordt dit nogal eens vergeten. Onderbuikgevoelens gevoedt door trial-by-media geven uitdrukking aan de behoefte aan voortijdige lynchpartijen. Zeker als het om publieke en/of machtige figuren gaat. De onderdrukte burger, alle repressie en onrecht helemaal beu, heeft de guillotine reeds klaar staan. Hoe hoger de functie des te hoger de boom waarin het icoon moet worden opgeknoopt.

Vanuit de leedtoevoeging is dat niet zo slim van die burger. Hoge bomen die veel wind vangen zou je dan juist aan lage takken moeten ophangen. De strop langzaam verstikkende 2 in plaats van een snelle breuk van een halswervel te bewerkstelligen waardoor de aansturende zenuwen niet meer functioneren.

Een zo'n gedoodverfde hoge ambtenaar is Joris Demmink. Als jarenlange ambtelijke baas over het ministerie van justitie was hij machtiger dan de diverse opeenvolgende politieke bazen. Veel juridische misstanden worden dan ook aan hem toegeschreven. En uiteindelijk, al is het maar via bijv. nalatigheid en disfunctioneren, is dat terecht. Als eindverantwoordelijke had hij immers de plicht om daar in te grijpen en bij te sturen waar duidelijk werd dat justitie dit nodig heeft. Door dat na te laten, of erger nog door soms averechts werkende maatregelen te nemen, heeft Demmink de verdachtmaking over zichzelf afgeroepen.

Als Joris slim was geweest, in plaats van te denken dat hij slim was, had hij -zoals het een integer persoon betaamt- direct een stap terug gedaan en het recht zijn loop laten gaan. Dat mocht verwacht worden. Ook van de aansturende Minister en controlerende Kamer. Een tijdelijke non-actief stelling, en een zeer grondig onderzoek, in plaats van een halfwassen "oriënterend" onderzoek, waarbij nota bene de verdachte zelf werd gevraagd om zijn mening en invloed.

Alle pogingen tot afdekken en verbloemen van een mogelijke beerput hebben een sneeuwbaleffect aan misstanden gecreëerd. (En daarbij behorende exorbitante kosten voor de rechtsstaat, zowel financieel als gezichts- en vertrouwensverlies.) Een haast niet te stuiten lawine. Zeker niet door meebuigende en met alle winden meewaaiende takken. Enkel een solide, in de grond(wet) verankerd, rotsblok kan dit doen stoppen.

Joris Demmink is (was en zal, want de minister heeft voorzien dat dit probleem zich zou continueren na de pensionering) een man met twee hoedanigheden. Als persoonlijk individu heeft hij alle mensenrechten. Maar als bestuurlijke entiteit heeft hij hoofdzakelijk verplichtingen. Dat wordt uit het oog verloren. Demmink eist wel zijn rechten op, maar verzuimt zijn plichten. Hoe zit dat ook al weer grondwettelijk?

De burger mag alles, tenzij het verboden is.

De overheid mag niets, tenzij het iets moet.

Dit is de essentie van onze huidige democratie. De burger heeft alle vrijheden en rechten. En het heeft een overheid gekozen die dat moet garanderen. Niet anders. De overheid heeft enkel de plicht de mensenrechten van de burger te waarborgen en zonodig daartoe maatregelen te treffen. En zeker moeten daarin soms belangenafwegingen en keuzes worden gemaakt. Maar enkel in de onderlinge belangen van de burger. Niet in de belangen van de overheid waar het niet "het algemeen belang" van de burger dient, maar enkel die van de individuele of collectieve ambtenaar. Daartoe is de grondwet niet bedoeld.

Als burger heeft Joris Demmink rechten, als ambtenaar heeft hij plichten. En dat conflicteert. De Minister en de Kamer dienen er dan ook op toe te zien dat dit innerlijke conflict niet leidt tot de aantasting van de rechten van de overige burgers. Uit diezelfde rechten/plichten verdeling vloeit voort dat de burger onschuldig is voor een daad totdat het bewezen is dat de daad verboden was. Maar hieruit volgt ook dat de overheid schuldig is (het mag immers niets) tenzij het kan bewijzen dat het de bewuste daad moest doen.

Wanneer iets niet wettig en overtuigend bewezen kan worden is er sprake van "gerede twijfel". Ook dat werkt twee kanten uit. Bij gerede twijfel is de burger onschuldig, maar de overheid schuldig. Als de overheid niet overtuigend kan aantonen dat haar handelen wettig en verplicht was is zij schuldig.

Onze overheid begrijpt de wetgeving vaak niet. Zij denken in termen van omgekeerde bewijslast. Zij menen dat de overheid alles mag en dat de burger maar moet aantonen dat wat hij doet niet verboden is. Overduidelijk een onjuiste rechtsopvatting en een misdaad tegen de grondwet. Het aantal voorbeelden is groot. De overheid is zo vaak schuldig dat je zondermeer kunt spreken van een criminele organisatie. En dat opent nieuwe wegen voor individuele hoofdelijke aansprakelijkheid van de leden van deze criminele organisatie.

Daarbij is het nodig om aan te tonen dat de leden van de criminele organisatie het oogmerk hebben om wederrechtelijk te handelen. Dat handelen niet impliceert dat daarbij daadwerkelijk een daad wordt gepleegd is reeds eerder besproken 3. Niets doen (bijv. een minister die niet ingrijpt) kan even onrechtmatig zijn als het bewust achterhouden of vernietigen van bewijs, het opzettelijk hinderen van een strafrechtelijk onderzoek, of valsheid in geschrifte plegen door bijv. de Kamer onjuist voor te lichten.

Als burger zijn je onderzoeksmiddelen beperkt. Dat is goed waar het de privacy van andere burgers aantast. Maar dat is slecht waar het de corruptie van overheden niet kan aantasten. De burger moet zich beperken tot het doen van een aangifte (vaak niet in behandeling genomen, laat staan door de rechter veroordeeld, en al helemaal niet als de verdachte de overheid zelf is). Of het kan een WOB-verzoek 4 indienen strekkende tot het verkrijgen van duidelijkheid en/of bewijzen tegen de overheid.

Soms doen Kamerleden iets dergelijks met hun Kamervragen. Helaas wordt daar zelden enige follow-up aan gegeven. Als verontrust burger heeft het HHC deze taak in casu dan maar op zich genomen. De een-minister-liegt-niet Opstelten moet niet denken dat hij iedereen met een kluitje in het riet kan sturen. Heden is aanvullende duidelijkheid gevraagd over de betaling van de advocaatkosten van Demmink 5. We houden u op de hoogte.