Onze democratie is gegrondvest op burgerrechten en machtenscheiding. Wij, het volk, hebben mensen aangesteld die namens ons het land mogen besturen en de noodzakelijke maatregelen mogen en moeten nemen. En over dat alles moet door deze werknemers natuurlijk verantwoording worden afgelegd aan ons, hun bazen, het volk.

Er is één uitzondering: de rechterlijke macht. Rechters worden voor het leven benoemd en zijn daarmee in beginsel onafhankelijk. Of ze nu goed- of wanpresteren, ze worden zelden ontheven. Wij, het volk, als opdrachtgever aan de drie partijen uit de Trias Politica hebben daar verder niets over te zeggen. De wetgevers mogen we kiezen. De wetscontroleurs niet. Dat is raar. Verdacht zelfs. Er is dan ook wel wat positiefs te zeggen over bijvoorbeeld het Amerikaanse systeem, waarin rechters eveneens gekozen dienen te worden.

Als alternatief hebben we een tussenlaag gecreëerd. De Tweede Kamer. Zeg maar een soort managementlaag. De volksvertegenwoordigers, die, alweer namens ons controleren of de overheid haar werk goed doet. Een ondankbare taak als u het mij vraagt. Conform het Koldermodel: veel geblèr maar weinig wol. Er wordt zoveel non-sense geproduceerd dat het schier onmogelijk is dat te bestuderen, laat staan daarop te ageren. Door dit zand in de raderen loopt de democratische molen dan ook volkomen vast. En wellicht is dat ook de bedoeling van bepaalde machthebbers.

Ik spreek openlijk het vermoeden uit dat (op bepaalde deelaspecten) hier een opzettelijke kwaadwillendheid achter zit. Hoe zeer de overheid het ook af probeert te doen als "incidenten", het is vaak een groot structureel probleem. En onze overheid in haar huidige samenstelling en hierarchische constructie is niet bij machte daar iets aan te verbeteren.

Het is dan ook onvermijdelijk dat er burgerslachtoffers vallen. Collateral damage van het wanbeleid. En hen rest vaak niet veel meer dan publiciteit. Het bijhouden van een dagboek/weblog. Het verwoorden van gevoelens van wanhoop en onmacht. Dat heeft deels een therapeutisch effect. En anderszins spreekt het de hoop uit dat een alerte volksvertegenwoordiger het oppikt en aankaart binnen de parlementaire discussies.

Persoonlijk heb ik geen behoefte aan symptoombestrijdende "therapie". Ik wil de oorzaak en ziektekiemen wegnemen. Met enkel "bloggen" kom je daar niet. Klagen heeft weinig zin. Zelf beoog ik een ander doel met deze blog. Naast het openbaar documenteren gebruik ik het ook als een referentie structuur. In plaats van honderden pagina's bijlagen mee te sturen, zet ik deze online. Voor een ieder raadpleegbaar.

Ik geloof in de medische cortisol-reactie: Het principe van fight-flight. In een bedreigende situatie maak je een keuze: Of je pakt de zaak aan (vechten), of je bent bang (vluchten). En dan is er natuurlijk nog de overheid zelf die uit pure incompetentie als konijnen in het donker in de koplampen blijven staren, bevriezen en helemaal niets doen, hun ondergang tegemoet. Ik geloof dus niet in het nut van klagen, maar juist meer om er iets aan te doen. Of je pakt het probleem aan. Of je berust erin en accepteert je lot. De jager versus de prooi. Eten of gegeten worden. De haves and haves-not. De...

Ik ben een vechter. Liever strijdend ten onder dan me gewonnen geven aan inferieure minkukels die in hun karteleske oligopolistische samenzwering onze democratie ontwrichten omwille van eigenbelang. Laten we allereerst aannemen dat burger-terrorisme tegen het staats-terrorisme niet de oplossing is, en daarmee een "Arabische lente", of het Amerikaanse "recht op wapens", geen uikomst kan/zal bieden. Dan houden we enkel het systeem, wat we zelf geschapen hebben, over. De gang naar de (onafhankelijk) rechter als bewaker en beschermer van onze burgerrechten.

Maar, zo hebben die ambtenarren dat met hun ik-pik-het-niet-meer-arrest wel afgedicht, moet je wel eerst met "bewijs" komen. Rechters hebben namelijk enkel een papieren HBO-achtige opleiding gehad, en begrijpen niet veel meer (en vaak ook dat niet) dan wat op papier staat. En die papieren boven water krijgen valt nog niet mee.

Zo zagen we onlangs nog het Was Demmink in Turkije? probleem. Voor een regering compleet met juridische macht en met een AIVD moet het toch een koud kunstje zijn om die informatie te produceren. Maar nee, het vergde de inspanning (met heel veel statelijke tegenwerking) van advocaten om die bewijsstukken te kunnen aanleveren. En iemand zonder advocaat (of met zo'n toevoegingsbeperking) kan de rechtvaardigheid dan ook wel op zijn buik schrijven. Kansloos!

Eigenlijk moet de overheid, naar het Deense model, de informatie zelf openbaar maken. Maar (vanzelfsprekend) doen ze dat niet. En daarom is er het WOB-verzoek en als Pavlov reactie van een verbergende overheid het anti-WOB-verzoek en, zoals het een kartel betaamd een complete samenzwering van de overheid om openbaarheid tegen te gaan.

1. Kamervragen
Laten we eerst eens kijken hoe de overheid om gaat met officiële, door het Parlement, gestelde vragen naar openbaarheid. Een maand geleden stelde een van onze meest actieve kamerleden op het gebied van mensenrechtenschendingen, Pieter Omtzigt (CDA), vragen over een oud top-ambtenaar. Vrij eenvoudige vragen eigenlijk. Duidelijk ook. Gemakkelijk te beantwoorden. Maar helaas niet voor onze regering. Eergisteren was de termijn verlopen en kwamen de ministers Opstelten (V&J) en Timmermans (BuZa) met een slappe smoesbrief.


2. WOB vragen aan BuZa
En ik kan wel meer voorbeelden aandragen. Eerst maar (een tipje van) een persoonlijke zaak. Net zoals het de NRC/NOS-journalist Bram Vermeulen is overkomen, lukt het ook mij niet (tot op heden, ik ben nog niet klaar) om besluitvorming openbaar te krijgen. Zelfs nog niet eens vertrouwelijk.

Kennelijk heeft men wat te verbergen. En dat maakt de zaak alleen maar ernstiger. Een overheid hoort juist transparant te zijn, opdat gecontroleerd kan worden dat er geen sprake is van corruptie. In mijn geval is er sprake van strafbaar handelen door de overheid. Het is dan begrijpelijk dat men dat onder het kleed wil schuiven. Maar zo werkt dat niet in een democratische rechtsstaat.

---

3. WOB vragen aan het OM
Ook zo'n simpele vraag: "U heeft iemand gearresteerd. Mag ik dat arrestatiebevel eens zien?" levert kennelijk grote problemen op. Als je zo'n vraag al niet kan beantwoorden, dan vraag ik me af hoe deze mensen ooit hun eindexamen van de middelbare school hebben gehaald. En om smoezen als "Oeps, vergeten!" te voorkomen heb ik de service verleend ze hieraan te helpen herinneren.

---

4. WOB vragen aan de Orde van Advocaten
Ik kan door blijven gaan met dit soort vragen (incl. bewijsstukken). De kern van het betoog is dat er wel erg vaak uitstel wordt gevraagd op de meest simpele (maar potentieel voor de overheid belastende) vragen. En dat die lastige vragen uiteindelijk wel erg gemakzuchtig worden afgedaan.

Overigens zijn er ook WOB verzoeken die wel slagen. Kijkt u maar eens op sites als WobVerzoek.nl of BigWobber.nl waar zelfs AIVD-opperhoofd Plasterk acte de présence geeft.

Besluiten op grond van een verzoek (dus ook een WOB verzoek) dienen snel te worden genomen. In artikel 6 van de Wob is bepaald dat dit binnen vier weken na ontvangst van het verzoek moet gebeuren, met de optie van uitstel van deze termijn voor de duur van nog eens vier weken. Maar daarna is het op. Als de termijn niet is gehaald, kun je als verzoeker het bestuursorgaan schriftelijk in gebreke stellen. Het bestuursorgaan krijgt dan nog eens twee weken uitstel, zodat de totale beslistermijn 10 weken wordt. Dat is nogal wat anders dan de burger die vaak gedwongen is om binnen tien dagen of zes weken te reageren. Laat staan dat je in die tussentijd een advocaat kunt vinden.

Maar heeft het bestuursorgaan dan nog steeds niet gereageerd dan verbeuren ze een dwangsom conform artikel 4:17 Awb (Algemene wet bestuursrecht) juncto Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen. Nu moet u zich daarvan niet te veel voorstellen. De dwangsom bedraagt de eerste veertien dagen € 20 per dag, de daaropvolgende veertien dagen € 30 per dag en de overige 14 dagen € 40 per dag. Dat is dus maximaal € 1.260,= per WOB-verzoek.

En de onzin die Hans Kuitert van de Telegraaf schrijft klopt al helemaal niet. Hij denkt dat je er rijk van kan worden...

Als dat zo was dan zond ik per dag 1.000 WOB-verzoeken de deur uit. Dat zou me, volgens de redenering van de Telegraaf, meer dan een miljoen euro per dag opleveren. Voor dat geld wil ik best wel even spammen. Maar dat is niet zo. Artikel 4:17 lid 6 sub b bepaalt namelijk dat een overheid geen dwangsom verschuldigd is, wanneer de aanvrager geen belanghebbende is, juist om dit soort misbruik te voorkomen. De Telegraaf niet geloven dus.

Wat veel erger is, is dat de overheid misbruik maakt van deze regeling. Voor slechts € 1.260,= kunnen ze hun doofpot afkopen. En het goede nieuws: zelfs die paar centen hoeven ze niet eens zelf te betalen, maar wordt door de belastingbetaler opgehoest.

En dat weet onze minister Opstelten van Veiligheid en Justitie (niet te verwarren met rechtvaardigheid) Donner's goed. Op 5 juli diende hij namelijk een een voorstel in bij de Tweede Kamer. Opstelten wil corruptie met hoge boetes te lijf. Zo moet de maximale boete voor bedrijven maximaal 10 procent van hun jaaromzet worden. "Op welvarende bedrijven maken de huidige boetes (maximaal 780.000 euro) te weinig indruk", vindt de minister. Volgens mij is de verhouding met de "WOB-vergoeding" daarin een beetje zoek.

Maar zelfs onder die schamele 1260 euro boete willen ze nog onderuit komen. Daarvoor is er nog een apart artikeltje verzonnen dat verdacht veel lijkt op staatsgeheim.


U ziet het. Smoezen genoeg om geen openheid van zaken te geven. En of die redelijk zijn is dan maar weer de vraag in het individuele geval. En om daar achter te komen moet u dan weer naar de bestuursrechter met een beroep op Hoofdstuk 6 en 7. Kortom, de deksel op de doofpot zit behoorlijk strak. Niet alleen heeft u een advocaat nodig om een advocaat te kunnen krijgen, maar ook heeft u een advocaat nodig om te weten waarom u nou eigenlijk een advocaat nodig hebt. In een volgend artikel zal ik dan ook wat schrijven over de "WOB-lossing" van deze odyssee.